古诗词

刘基

题商学士寒林图

刘基

昔闻商学士,水墨称绝艺。xī wén shāng xué shì,shuǐ mò chēng jué yì。
今睹寒林图,信美无与俪。jīn dǔ hán lín tú,xìn měi wú yǔ lì。
凄凉霰雪馀,簸扫悉轻脆。qī liáng xiàn xuě yú,bǒ sǎo xī qīng cuì。
玄冰刮老骨,衣被荷纤荔。xuán bīng guā lǎo gǔ,yī bèi hé xiān lì。
龙须结璎珞,虎爪出锋锐。lóng xū jié yīng luò,hǔ zhǎo chū fēng ruì。
鳞皴蝮蛇壳,璀错琅玕蒂。lín cūn fù shé ké,cuǐ cuò láng gān dì。
下有不死石,蓝污沃鬒剃。xià yǒu bù sǐ shí,lán wū wò zhěn tì。
前有赴海湍,漱濯沙土细。qián yǒu fù hǎi tuān,shù zhuó shā tǔ xì。
青烟曼遥渚,白日淡荒裔。qīng yān màn yáo zhǔ,bái rì dàn huāng yì。
苍茫浮云外,缥缈惑昐昧。cāng máng fú yún wài,piāo miǎo huò fēn mèi。
梧桐早飘落,凤鸟将焉逝。wú tóng zǎo piāo luò,fèng niǎo jiāng yān shì。
四序若循环,葳蕤在椔翳。sì xù ruò xún huán,wēi ruí zài zī yì。
衰荣各有时,至道惟冥契。shuāi róng gè yǒu shí,zhì dào wéi míng qì。

题杂画卷子

刘基

山川出云霓,溪谷藏虎豹。shān chuān chū yún ní,xī gǔ cáng hǔ bào。
枯树缯绫身,怪石磈礨貌。kū shù zēng líng shēn,guài shí wěi lěi mào。
竹枝如琅玕,烟雨昏幕罩。zhú zhī rú láng gān,yān yǔ hūn mù zhào。
梅花雪中开,的砾珠磊疱。méi huā xuě zhōng kāi,de lì zhū lěi pào。
兰独称国香,姱丽最可乐。lán dú chēng guó xiāng,kuā lì zuì kě lè。
荑纤草堪籍,伤覃棘能抓。tí xiān cǎo kān jí,shāng tán jí néng zhuā。
宋公学元晖,骇兽见腾䶂。sòng gōng xué yuán huī,hài shòu jiàn téng zhuó。
老班性嗜酒,藻思发馀酵。lǎo bān xìng shì jiǔ,zǎo sī fā yú jiào。
丹丘泣龙髯,零落江湖棹。dān qiū qì lóng rán,líng luò jiāng hú zhào。
颠王食败笔,得米动盈窖。diān wáng shí bài bǐ,dé mǐ dòng yíng jiào。
僧明本静者,一艺起众闹。sēng míng běn jìng zhě,yī yì qǐ zhòng nào。
展卷见历历,聊足解喧嗃。zhǎn juǎn jiàn lì lì,liáo zú jiě xuān hè。
裁诗慕韩豪,琐细非所较。cái shī mù hán háo,suǒ xì fēi suǒ jiào。

题宋子章效米元晖山水图

刘基

昔时米南宫,父子同画癖。xī shí mǐ nán gōng,fù zi tóng huà pǐ。
油然烟两态,千里入盈尺。yóu rán yān liǎng tài,qiān lǐ rù yíng chǐ。
近代宋尚书,笔意妙欲逼。jìn dài sòng shàng shū,bǐ yì miào yù bī。
置之凡格闻,新旧莫辨识。zhì zhī fán gé wén,xīn jiù mò biàn shí。
应是前后身,神会造化迹。yīng shì qián hòu shēn,shén huì zào huà jì。
鸿蒙迷日月,澒洞飞霹雳。hóng méng mí rì yuè,hòng dòng fēi pī lì。
苍崖晦中断,天阙杳高隔。cāng yá huì zhōng duàn,tiān quē yǎo gāo gé。
洪涛涨无倪,龙虎移窟宅。hóng tāo zhǎng wú ní,lóng hǔ yí kū zhái。
农夫怨昏垫,樵牧绝行迹。nóng fū yuàn hūn diàn,qiáo mù jué xíng jì。
破屋两三家,摇撼巳倾侧。pò wū liǎng sān jiā,yáo hàn sì qīng cè。
得非杜少陵,无乃陶彭泽。dé fēi dù shǎo líng,wú nǎi táo péng zé。
檐茅委泥泞,篱菊没狼籍。yán máo wěi ní nìng,lí jú méi láng jí。
空江乏舟楫,汗漫安所适。kōng jiāng fá zhōu jí,hàn màn ān suǒ shì。
披图瞻青冥,惆怅至终夕。pī tú zhān qīng míng,chóu chàng zhì zhōng xī。

为贾性之赋松石

刘基

老松不搆厦,潜迹归后土。lǎo sōng bù gòu shà,qián jì guī hòu tǔ。
千年化为石,诡怪惊地府。qiān nián huà wèi shí,guǐ guài jīng dì fǔ。
酆都壮轮奂,剪截就梁柱。fēng dōu zhuàng lún huàn,jiǎn jié jiù liáng zhù。
嶙峋锯凿馀,弃置人得取。lín xún jù záo yú,qì zhì rén dé qǔ。
居家赤玻黎,光采夺胡煦。jū jiā chì bō lí,guāng cǎi duó hú xù。
嶒崚铁心坚,璀璨霞色古。céng léng tiě xīn jiān,cuǐ càn xiá sè gǔ。
何当呼吴罡,匠以修月斧。hé dāng hū wú gāng,jiàng yǐ xiū yuè fǔ。
持献女娲皇,天鏬或可补。chí xiàn nǚ wā huáng,tiān xià huò kě bǔ。

有客来款我

刘基

有客来款我,自谓儒者俦。yǒu kè lái kuǎn wǒ,zì wèi rú zhě chóu。
问我胡不出,乃来此淹留。wèn wǒ hú bù chū,nǎi lái cǐ yān liú。
我笑而不答,彼问方未休。wǒ xiào ér bù dá,bǐ wèn fāng wèi xiū。
彼我异所志,问答宁相投。bǐ wǒ yì suǒ zhì,wèn dá níng xiāng tóu。
青山屋外高,沟水山下流。qīng shān wū wài gāo,gōu shuǐ shān xià liú。
隐几书一卷,寒檐雀啾啾。yǐn jǐ shū yī juǎn,hán yán què jiū jiū。

题赵文敏公画松

刘基

吴兴昔王孙,能画世莫及。wú xīng xī wáng sūn,néng huà shì mò jí。
观其二松图,矫若龙出蛰。guān qí èr sōng tú,jiǎo ruò lóng chū zhé。
蟠根破坤舆,拔萃滃原隰。pán gēn pò kūn yú,bá cuì wēng yuán xí。
交加各轩翥,崱屴相倚立。jiāo jiā gè xuān zhù,zè lì xiāng yǐ lì。
鼍鳞撑空青,豕鬣振飒飁。tuó lín chēng kōng qīng,shǐ liè zhèn sà xí。
高藏日月气,清滴云雾汁。gāo cáng rì yuè qì,qīng dī yún wù zhī。
垂钓者何人,短棹非妄集。chuí diào zhě hé rén,duǎn zhào fēi wàng jí。
五湖多风涛,蛟蜃头角?。wǔ hú duō fēng tāo,jiāo shèn tóu jiǎo jí。
不如洿泽间,取足绩与鳛。bù rú wū zé jiān,qǔ zú jì yǔ xí。
倦眠松影下,百窍清凉入。juàn mián sōng yǐng xià,bǎi qiào qīng liáng rù。
慎勿惊松枝,天寒衣袂湿。shèn wù jīng sōng zhī,tiān hán yī mèi shī。

题三香图

刘基

梅是王堂花,和羹有佳实。méi shì wáng táng huā,hé gēng yǒu jiā shí。
水仙如淑女,婉娩抱贞质。shuǐ xiān rú shū nǚ,wǎn miǎn bào zhēn zhì。
山矾直而劲,野处似隐逸。shān fán zhí ér jìn,yě chù shì yǐn yì。
分类族虽三,论德性乃一。fēn lèi zú suī sān,lùn dé xìng nǎi yī。
琼台耿清夜,凉月白胜日。qióng tái gěng qīng yè,liáng yuè bái shèng rì。
霏霏芳气交,粲粲华采溢。fēi fēi fāng qì jiāo,càn càn huá cǎi yì。
琪树让晶荧,瑶草愧私昵。qí shù ràng jīng yíng,yáo cǎo kuì sī nì。
愿言永其欢,岁莫保终吉。yuàn yán yǒng qí huān,suì mò bǎo zhōng jí。

丙申二月别绍兴诸公

刘基

劳生属时艰,将老萃忧戚。láo shēng shǔ shí jiān,jiāng lǎo cuì yōu qī。
风尘隘九野,何土为乐国?fēng chén ài jiǔ yě,hé tǔ wèi lè guó?
兹邦控吴越,名胜闻自昔。zī bāng kòng wú yuè,míng shèng wén zì xī。
湖山竞奇丽,物产亦充斥。hú shān jìng qí lì,wù chǎn yì chōng chì。
交游尚质俭,而不事华饰。jiāo yóu shàng zhì jiǎn,ér bù shì huá shì。
况有良友朋,时来慰岑寂。kuàng yǒu liáng yǒu péng,shí lái wèi cén jì。
全家免寒饿,几欲忘旅客。quán jiā miǎn hán è,jǐ yù wàng lǚ kè。
胡为复舍此,黾勉就行役。hú wèi fù shě cǐ,mǐn miǎn jiù xíng yì。
轩车远追送,酒至泪辄滴。xuān chē yuǎn zhuī sòng,jiǔ zhì lèi zhé dī。
还乡人所乐,我独愁苦剧。hái xiāng rén suǒ lè,wǒ dú chóu kǔ jù。
故山有松柏,摧折为荆棘。gù shān yǒu sōng bǎi,cuī zhé wèi jīng jí。
岂无骨肉亲,太半生死隔。qǐ wú gǔ ròu qīn,tài bàn shēng sǐ gé。
此语不可闻,此景那堪觌。cǐ yǔ bù kě wén,cǐ jǐng nà kān dí。
愁情如波涛,澒洞胸与臆。chóu qíng rú bō tāo,hòng dòng xiōng yǔ yì。
伫立向穹苍,一叹双鬓白。zhù lì xiàng qióng cāng,yī tàn shuāng bìn bái。

次胡元望郊行诗韵

刘基

谁言公馆清,晨气晚未散。shuí yán gōng guǎn qīng,chén qì wǎn wèi sàn。
岂乏树葱芊,尚有花烂熳。qǐ fá shù cōng qiān,shàng yǒu huā làn màn。
美人隔巷陌,可念不可唤。měi rén gé xiàng mò,kě niàn bù kě huàn。
温温夜光璧,幽丱潜璀璨。wēn wēn yè guāng bì,yōu guàn qián cuǐ càn。
鄙夫竞喧哗,达士善大观。bǐ fū jìng xuān huā,dá shì shàn dà guān。
世情如秋莲,零落风中瓣。shì qíng rú qiū lián,líng luò fēng zhōng bàn。
少年喜纷纭,谈笑轻绛灌。shǎo nián xǐ fēn yún,tán xiào qīng jiàng guàn。
进取务出奇,周虑非习惯。jìn qǔ wù chū qí,zhōu lǜ fēi xí guàn。
逝水难重回,芳时愁坐换。shì shuǐ nán zhòng huí,fāng shí chóu zuò huàn。
元臣镇方面,边戎仰成算。yuán chén zhèn fāng miàn,biān róng yǎng chéng suàn。
应怜四郊外,荆棘满耕畔。yīng lián sì jiāo wài,jīng jí mǎn gēng pàn。
悽悽忧葵女,恻恻抚床瓘。qī qī yōu kuí nǚ,cè cè fǔ chuáng guàn。
兴怀增感伤,展转过夜半。xīng huái zēng gǎn shāng,zhǎn zhuǎn guò yè bàn。
起行视青天,星河色凌乱。qǐ xíng shì qīng tiān,xīng hé sè líng luàn。
安能作野马,脱略谢羁绊。ān néng zuò yě mǎ,tuō lüè xiè jī bàn。

感时述事十首

刘基

天王有万国,抚治不能遍。tiān wáng yǒu wàn guó,fǔ zhì bù néng biàn。
百僚分所司,控制倚方面。bǎi liáo fēn suǒ sī,kòng zhì yǐ fāng miàn。
旬宣贵浃洽,付托属隆眷。xún xuān guì jiā qià,fù tuō shǔ lóng juàn。
易置苟无恒,勤怠朝夕变。yì zhì gǒu wú héng,qín dài cháo xī biàn。
自非勃氏俦,何官匪邮传。zì fēi bó shì chóu,hé guān fěi yóu chuán。
矧兹世多故,军府希闲宴。shěn zī shì duō gù,jūn fǔ xī xián yàn。
戎机一以失,蚁穴偾台殿。róng jī yī yǐ shī,yǐ xué fèn tái diàn。
公庭委旧事,书牍呈新选。gōng tíng wěi jiù shì,shū dú chéng xīn xuǎn。
来者且迟迟,在者同秋燕。lái zhě qiě chí chí,zài zhě tóng qiū yàn。
偷安待日至,退托从私便。tōu ān dài rì zhì,tuì tuō cóng sī biàn。
奸贪遂乘隙,民病孰与唁。jiān tān suì chéng xì,mín bìng shú yǔ yàn。
大臣国柱石,忧喜相连缠。dà chén guó zhù shí,yōu xǐ xiāng lián chán。
反躬既遗阙,何以率州县?fǎn gōng jì yí quē,hé yǐ lǜ zhōu xiàn?
寄与要津人,有舌未宜咽。jì yǔ yào jīn rén,yǒu shé wèi yí yàn。

感时述事十首

刘基

十羊烦九牧,自古贻笑嗤。shí yáng fán jiǔ mù,zì gǔ yí xiào chī。
任贤苟不贰,焉用多人为。rèn xián gǒu bù èr,yān yòng duō rén wèi。
师行仰供给,州县方告疲。shī xíng yǎng gōng gěi,zhōu xiàn fāng gào pí。
差徭逮所历,添官有权宜。chà yáo dǎi suǒ lì,tiān guān yǒu quán yí。
柰何乘此势,争先植其私。nài hé chéng cǐ shì,zhēng xiān zhí qí sī。
百司并效尤,货贿从横飞。bǎi sī bìng xiào yóu,huò huì cóng héng fēi。
列坐隘公堂,号令纷披离。liè zuò ài gōng táng,hào lìng fēn pī lí。
名称到舆隶,混杂无尊卑。míng chēng dào yú lì,hùn zá wú zūn bēi。
正官反差出,道路不停驰。zhèng guān fǎn chà chū,dào lù bù tíng chí。
徇禄积日月,官吏之所希。xùn lù jī rì yuè,guān lì zhī suǒ xī。
此辈欲何求,朘剥图身肥。cǐ bèi yù hé qiú,zuī bō tú shēn féi。
世皇一宇宙,四海均惠慈。shì huáng yī yǔ zhòu,sì hǎi jūn huì cí。
盗贼乘间发,咎实由官司。dào zéi chéng jiān fā,jiù shí yóu guān sī。
云胡未悔祸,救焚用膏脂。yún hú wèi huǐ huò,jiù fén yòng gāo zhī。
姻娅遂连茹,公介弃草茨。yīn yà suì lián rú,gōng jiè qì cǎo cí。
农郊日增垒,良民死无期。nóng jiāo rì zēng lěi,liáng mín sǐ wú qī。
天关深虎豹,欲语当因谁。tiān guān shēn hǔ bào,yù yǔ dāng yīn shuí。

感时述事十首

刘基

先王制民产,曷分兵与农。xiān wáng zhì mín chǎn,hé fēn bīng yǔ nóng。
三时事耕稼,阅武在严冬。sān shí shì gēng jià,yuè wǔ zài yán dōng。
乱略齐愤疾,战伐厥有庸。luàn lüè qí fèn jí,zhàn fá jué yǒu yōng。
那令异编籍,自使殊心胸。nà lìng yì biān jí,zì shǐ shū xīn xiōng。
坐食不知恩,怙势含威凶。zuò shí bù zhī ēn,hù shì hán wēi xiōng。
将官用世袭,生长值时雍。jiāng guān yòng shì xí,shēng zhǎng zhí shí yōng。
岂惟昧韬略,且不习击?。qǐ wéi mèi tāo lüè,qiě bù xí jī chōng。
悍卒等骄子,有令亦无从。hàn zú děng jiāo zi,yǒu lìng yì wú cóng。
跳踉恣豪横,鼓气陵愚惷。tiào liáng zì háo héng,gǔ qì líng yú chǔn。
所以丧纪律,安能当贼锋。suǒ yǐ sàng jì lǜ,ān néng dāng zéi fēng。
崩腾去部曲,蚁合寻归踪。bēng téng qù bù qū,yǐ hé xún guī zōng。
时方务姑息,枉法称宽容。shí fāng wù gū xī,wǎng fǎ chēng kuān róng。
宁知养豺虎,反噬中自钟。níng zhī yǎng chái hǔ,fǎn shì zhōng zì zhōng。
国家立制度,恃此为垣墉。guó jiā lì zhì dù,shì cǐ wèi yuán yōng。
积弊有根源,终成肠肺痈。jī bì yǒu gēn yuán,zhōng chéng cháng fèi yōng。
何由复古道,一视均尧封。hé yóu fù gǔ dào,yī shì jūn yáo fēng。

感时述事十首

刘基

豢狗不噬御,星驰募民兵。huàn gǒu bù shì yù,xīng chí mù mín bīng。
民兵尽乌合,何以壮干城。mín bīng jǐn wū hé,hé yǐ zhuàng gàn chéng。
百姓虽云庶,教养素无行。bǎi xìng suī yún shù,jiào yǎng sù wú xíng。
譬彼原上草,自死还自生。pì bǐ yuán shàng cǎo,zì sǐ hái zì shēng。
安知徇大义,捐命为父兄。ān zhī xùn dà yì,juān mìng wèi fù xiōng。
利财来应召,早怀逃窜情。lì cái lái yīng zhào,zǎo huái táo cuàn qíng。
出门即剽掠,所过沸如羹。chū mén jí piāo lüè,suǒ guò fèi rú gēng。
总戎无节制,颠倒迷章程。zǒng róng wú jié zhì,diān dào mí zhāng chéng。
威权付便嬖,赏罚昧公平。wēi quán fù biàn bì,shǎng fá mèi gōng píng。
饥寒莫与恤,锐挫怨乃萌。jī hán mò yǔ xù,ruì cuò yuàn nǎi méng。
见贼不须多,奔溃土瓦倾。jiàn zéi bù xū duō,bēn kuì tǔ wǎ qīng。
旌旗委曲野,鸟雀噪空营。jīng qí wěi qū yě,niǎo què zào kōng yíng。
将军与左右,相顾目但瞠。jiāng jūn yǔ zuǒ yòu,xiāng gù mù dàn chēng。
此事巳习惯,智巧莫能争。cǐ shì sì xí guàn,zhì qiǎo mò néng zhēng。
庙堂忽远算,胸次猜疑并。miào táng hū yuǎn suàn,xiōng cì cāi yí bìng。
岂乏计策士,用之非至诚。qǐ fá jì cè shì,yòng zhī fēi zhì chéng。
德威两不立,何以御群氓。dé wēi liǎng bù lì,hé yǐ yù qún máng。
慷慨思古人,恻怆泪沾缨。kāng kǎi sī gǔ rén,cè chuàng lèi zhān yīng。

感时述事十首

刘基

古人有战伐,诛暴以安民。gǔ rén yǒu zhàn fá,zhū bào yǐ ān mín。
今人尚杀戮,无问豺与麟。jīn rén shàng shā lù,wú wèn chái yǔ lín。
滥官舞国法,致乱有其因。làn guān wǔ guó fǎ,zhì luàn yǒu qí yīn。
何为昧自反,一体含怒瞋。hé wèi mèi zì fǎn,yī tǐ hán nù chēn。
斩艾若草芥,虏掠无涯津。zhǎn ài ruò cǎo jiè,lǔ lüè wú yá jīn。
况乃多横敛,殃祸动辄臻。kuàng nǎi duō héng liǎn,yāng huò dòng zhé zhēn。
人情各畏死,谁能坐捐身。rén qíng gè wèi sǐ,shuí néng zuò juān shēn。
所以生念虑,啸聚依荆榛。suǒ yǐ shēng niàn lǜ,xiào jù yī jīng zhēn。
暴寡惮强梁,官政惟因循。bào guǎ dàn qiáng liáng,guān zhèng wéi yīn xún。
将帅各有心,邈若越与秦。jiāng shuài gè yǒu xīn,miǎo ruò yuè yǔ qín。
迁延相顾望,退托文移频。qiān yán xiāng gù wàng,tuì tuō wén yí pín。
坐食挫戎机,养虺交蛇鳞。zuò shí cuò róng jī,yǎng huī jiāo shé lín。
遂令耕桑子,尽化为顽嚚。suì lìng gēng sāng zi,jǐn huà wèi wán yín。
大权付非类,重以贻笑颦。dà quán fù fēi lèi,zhòng yǐ yí xiào pín。
鼠璞方取贵,和璧非所珍。shǔ pú fāng qǔ guì,hé bì fēi suǒ zhēn。
但恐胥及溺,是用怀悲辛。dàn kǒng xū jí nì,shì yòng huái bēi xīn。

感时述事十首

刘基

五溪旧三苗,蛇蚓相杂处。wǔ xī jiù sān miáo,shé yǐn xiāng zá chù。
其人近禽兽,巢穴依险阻。qí rén jìn qín shòu,cháo xué yī xiǎn zǔ。
起居任情欲,斗狠竞爪距。qǐ jū rèn qíng yù,dòu hěn jìng zhǎo jù。
况能识君臣,且不顾子父。kuàng néng shí jūn chén,qiě bù gù zi fù。
所以称为凶,分北劳舜禹。suǒ yǐ chēng wèi xiōng,fēn běi láo shùn yǔ。
先朝慎羁縻,罔俾来中土。xiān cháo shèn jī mí,wǎng bǐ lái zhōng tǔ。
胡为倏而至,驰骤如风雨。hú wèi shū ér zhì,chí zhòu rú fēng yǔ。
见贼但趑趄,逢民辄俘虏。jiàn zéi dàn zī jū,féng mín zhé fú lǔ。
腰缠皆金银,衣被俱绣组。yāo chán jiē jīn yín,yī bèi jù xiù zǔ。
所过恶少年,改服投其伍。suǒ guò è shǎo nián,gǎi fú tóu qí wǔ。
农家劫掠尽,何人种禾黍。nóng jiā jié lüè jǐn,hé rén zhǒng hé shǔ。
盗贼有根源,厥咎由官府。dào zéi yǒu gēn yuán,jué jiù yóu guān fǔ。
任将匪能贤,败衄乃自取。rèn jiāng fěi néng xián,bài nǜ nǎi zì qǔ。
奇材何代无,推诚即心膂。qí cái hé dài wú,tuī chéng jí xīn lǚ。
谁哉倡此计,延寇入堂宇。shuí zāi chàng cǐ jì,yán kòu rù táng yǔ。
割鼻救眼睛,于身竟奚补。gē bí jiù yǎn jīng,yú shēn jìng xī bǔ。
浙西耕桑地,百载安生聚。zhè xī gēng sāng dì,bǎi zài ān shēng jù。
自从甲兵兴,徵敛空轴杼。zì cóng jiǎ bīng xīng,zhēng liǎn kōng zhóu zhù。
疲氓真可怜,忍令饲豺虎。pí máng zhēn kě lián,rěn lìng sì chái hǔ。
追忆至元年,忧来伤肺腑。zhuī yì zhì yuán nián,yōu lái shāng fèi fǔ。

感时述事十首

刘基

虞刑论小故,夏誓殄渠魁。yú xíng lùn xiǎo gù,xià shì tiǎn qú kuí。
好生虽大德,纵恶非圣裁。hǎo shēng suī dà dé,zòng è fēi shèng cái。
官吏逞贪婪,树怨结祸胎。guān lì chěng tān lán,shù yuàn jié huò tāi。
法当究其源,剪锄去根荄。fǎ dāng jiū qí yuán,jiǎn chú qù gēn gāi。
蒙茏曲全宥,驾患于后来。méng lóng qū quán yòu,jià huàn yú hòu lái。
滥觞不堙塞,滔天谷陵颓。làn shāng bù yīn sāi,tāo tiān gǔ líng tuí。
总戎用高官,沐猴戴母頧。zǒng róng yòng gāo guān,mù hóu dài mǔ duǐ。
玉帐饫酒肉,士卒食菜薹。yù zhàng yù jiǔ ròu,shì zú shí cài tái。
未战巳离心,望风遂崩摧。wèi zhàn sì lí xīn,wàng fēng suì bēng cuī。
招安乃倡议,和者声如雷。zhāo ān nǎi chàng yì,hé zhě shēng rú léi。
天高豹关远,日月照不该。tiān gāo bào guān yuǎn,rì yuè zhào bù gāi。
俱曰贼有神,讨之则蒙灾。jù yuē zéi yǒu shén,tǎo zhī zé méng zāi。
大臣恐及己,相视若衔枚。dà chén kǒng jí jǐ,xiāng shì ruò xián méi。
阿谀就姑息,华绂被死灰。ā yú jiù gū xī,huá fú bèi sǐ huī。
奸宄争效尤,无风自扬埃。jiān guǐ zhēng xiào yóu,wú fēng zì yáng āi。
啸聚逞强力,谓是爵禄媒。xiào jù chěng qiáng lì,wèi shì jué lù méi。
黎民亦何辜,骨肉散草莱。lí mín yì hé gū,gǔ ròu sàn cǎo lái。
倾家事守御,反以结嫌猜。qīng jiā shì shǒu yù,fǎn yǐ jié xián cāi。
恸哭浮云黑,悲风为徘徊。tòng kū fú yún hēi,bēi fēng wèi pái huái。
赤子母不怜,不如绝其胚。chì zi mǔ bù lián,bù rú jué qí pēi。
养枭逐凤凰,此事天所哀。yǎng xiāo zhú fèng huáng,cǐ shì tiān suǒ āi。
胡为尚靡定,颠倒陛与颏。hú wèi shàng mí dìng,diān dào bì yǔ kē。
春秋戒肆眚,念此良悠哉。chūn qiū jiè sì shěng,niàn cǐ liáng yōu zāi。

感时述事十首

刘基

八政首食货,钱币通有无。bā zhèng shǒu shí huò,qián bì tōng yǒu wú。
国朝币用楮,流行比金珠。guó cháo bì yòng chǔ,liú xíng bǐ jīn zhū。
至今垂百年,转布弥寰区。zhì jīn chuí bǎi nián,zhuǎn bù mí huán qū。
此物岂足贵,实由威令敷。cǐ wù qǐ zú guì,shí yóu wēi lìng fū。
庙堂喜新政,躁议违老夫。miào táng xǐ xīn zhèng,zào yì wéi lǎo fū。
悠悠祖宗训,变之在朝晡。yōu yōu zǔ zōng xùn,biàn zhī zài cháo bū。
瞿然骇群目,疑怪仍揶揄。qú rán hài qún mù,yí guài réng yé yú。
至宝惟艰得,韫椟斯藏诸。zhì bǎo wéi jiān dé,yùn dú sī cáng zhū。
假令多若土,贱弃复谁沽。jiǎ lìng duō ruò tǔ,jiàn qì fù shuí gū。
钱币相比较,好丑天然殊。qián bì xiāng bǐ jiào,hǎo chǒu tiān rán shū。
譬彼絺与绤,长短价相如。pì bǐ chī yǔ xì,zhǎng duǎn jià xiāng rú。
互市从所取,孰肯要其觕。hù shì cóng suǒ qǔ,shú kěn yào qí cū。
此理实易解,无用论智愚。cǐ lǐ shí yì jiě,wú yòng lùn zhì yú。
矧兹四海内,五载横戈殳。shěn zī sì hǎi nèi,wǔ zài héng gē shū。
赤子投枳棘,不知所归途。chì zi tóu zhǐ jí,bù zhī suǒ guī tú。
一口当万喙,唇缩舌亦瘏。yī kǒu dāng wàn huì,chún suō shé yì tú。
导水必寻源,源达流乃疏。dǎo shuǐ bì xún yuán,yuán dá liú nǎi shū。
艺木必培根,根固叶不枯。yì mù bì péi gēn,gēn gù yè bù kū。
慎勿庸迩言,扬火自焚躯。shèn wù yōng ěr yán,yáng huǒ zì fén qū。
尚克诘戎兵,丕显厥祖谟。shàng kè jí róng bīng,pī xiǎn jué zǔ mó。

感时述事十首

刘基

惟民食为命,王政之所先。wéi mín shí wèi mìng,wáng zhèng zhī suǒ xiān。
海鹾实天物,厥利何可专。hǎi cuó shí tiān wù,jué lì hé kě zhuān。
贪臣务聚财,张罗密于毡。tān chén wù jù cái,zhāng luó mì yú zhān。
厉禁及鱼虾,卤水不得煎。lì jìn jí yú xiā,lǔ shuǐ bù dé jiān。
出门即陷阱,举足遭缠牵。chū mén jí xiàn jǐng,jǔ zú zāo chán qiān。
炰炰用鞭棰,冤痛声相连。páo páo yòng biān chuí,yuān tòng shēng xiāng lián。
高牙开怨府,积货重奸权。gāo yá kāi yuàn fǔ,jī huò zhòng jiān quán。
分摊算户口,渗漉尽微涓。fēn tān suàn hù kǒu,shèn lù jǐn wēi juān。
官征势既迫,私贩理则然。guān zhēng shì jì pò,sī fàn lǐ zé rán。
遂令无赖儿,睚眦操戈鋋。suì lìng wú lài ér,yá zì cāo gē chán。
出没山谷里,陆梁江海边。chū méi shān gǔ lǐ,lù liáng jiāng hǎi biān。
横行荷䉂笼,方驾列船舷。héng xíng hé lěi lóng,fāng jià liè chuán xián。
拒捕斥后懦,争彊夸直前。jù bǔ chì hòu nuò,zhēng jiàng kuā zhí qián。
盗贼由此起,狼藉成蔓延。dào zéi yóu cǐ qǐ,láng jí chéng màn yán。
先王务广德,如川出深渊。xiān wáng wù guǎng dé,rú chuān chū shēn yuān。
外本而内末,民俗随之迁。wài běn ér nèi mò,mín sú suí zhī qiān。
自从甲兵兴,奄忽五六年。zì cóng jiǎ bīng xīng,yǎn hū wǔ liù nián。
借筹计得丧,耗费倍万千。jiè chóu jì dé sàng,hào fèi bèi wàn qiān。
回忆至元初,禁网疏且平。huí yì zhì yuán chū,jìn wǎng shū qiě píng。
家家有衣食,畏刑思保全。jiā jiā yǒu yī shí,wèi xíng sī bǎo quán。
后来法转细,百体皆拘挛。hòu lái fǎ zhuǎn xì,bǎi tǐ jiē jū luán。
厚利入私家,官府任其愆。hòu lì rù sī jiā,guān fǔ rèn qí qiān。
大哉乃祖训,典章尚流传。dà zāi nǎi zǔ xùn,diǎn zhāng shàng liú chuán。
有举斯可复,庶用康迍邅。yǒu jǔ sī kě fù,shù yòng kāng zhūn zhān。

感时述事十首

刘基

秦皇县九宇,三代法乃变。qín huáng xiàn jiǔ yǔ,sān dài fǎ nǎi biàn。
汉祖都咸阳,一统制荒甸。hàn zǔ dōu xián yáng,yī tǒng zhì huāng diān。
豪雄既铲削,疮痍获休宴。háo xióng jì chǎn xuē,chuāng yí huò xiū yàn。
文皇继鸿业,垂拱未央殿。wén huáng jì hóng yè,chuí gǒng wèi yāng diàn。
累岁减田租,频年赐缣绢。lèi suì jiǎn tián zū,pín nián cì jiān juàn。
太仓积陈红,圜府朽贯线。tài cāng jī chén hóng,huán fǔ xiǔ guàn xiàn。
是时江南粟,未尽输赤县。shì shí jiāng nán sù,wèi jǐn shū chì xiàn。
方今贡赋区,两际日月竁。fāng jīn gòng fù qū,liǎng jì rì yuè cuì。
胡为倚东吴,转饷给丰膳。hú wèi yǐ dōng wú,zhuǎn xiǎng gěi fēng shàn。
径危冒不测,势与蛟龙战。jìng wēi mào bù cè,shì yǔ jiāo lóng zhàn。
遂令鲇与鲵,掉尾乘利便。suì lìng nián yǔ ní,diào wěi chéng lì biàn。
扼肮要国宠,金紫被下贱。è āng yào guó chǒng,jīn zǐ bèi xià jiàn。
忠良怒切齿,奸宄竞攀援。zhōng liáng nù qiè chǐ,jiān guǐ jìng pān yuán。
包羞屈政典,尾大不可转。bāo xiū qū zhèng diǎn,wěi dà bù kě zhuǎn。
圣人别九州,田赋杨为殿。shèng rén bié jiǔ zhōu,tián fù yáng wèi diàn。
中原一何膴,所务非所先。zhōng yuán yī hé hū,suǒ wù fēi suǒ xiān。
豳风重稼穑,王业丘山奠。bīn fēng zhòng jià sè,wáng yè qiū shān diàn。
夫征厉末习,孰敢事游燕。fū zhēng lì mò xí,shú gǎn shì yóu yàn。
哀哉罔稽古,生齿徒蕃羡。āi zāi wǎng jī gǔ,shēng chǐ tú fān xiàn。
一耕而十食,何以奉征缮。yī gēng ér shí shí,hé yǐ fèng zhēng shàn。
长歌寄愁思,涕泪如流霰。zhǎng gē jì chóu sī,tì lèi rú liú xiàn。

秋夜感怀柬石末公申之

刘基

不寐知夜长,起视天宇阔。bù mèi zhī yè zhǎng,qǐ shì tiān yǔ kuò。
散漫草上风,朦胧云间月。sàn màn cǎo shàng fēng,méng lóng yún jiān yuè。
寒禽鸣疏树,黄叶堕阶闼。hán qín míng shū shù,huáng yè duò jiē tà。
俯仰观群物,惆怅不敢发。fǔ yǎng guān qún wù,chóu chàng bù gǎn fā。
谁云蝼蚁壤,能使泰山?。shuí yún lóu yǐ rǎng,néng shǐ tài shān。
苍鹰铩六翮,狡兔营三窟。cāng yīng shā liù hé,jiǎo tù yíng sān kū。
何当威弧正,王旅得肆伐。hé dāng wēi hú zhèng,wáng lǚ dé sì fá。
箘簬虽微材,尚可施羽筈。jùn lù suī wēi cái,shàng kě shī yǔ kuò。
岂意风浪舟,心犹隔胡越。qǐ yì fēng làng zhōu,xīn yóu gé hú yuè。
士生非金玉,有足难自达。shì shēng fēi jīn yù,yǒu zú nán zì dá。
周嫠不恤纬,楚放常怀阙。zhōu lí bù xù wěi,chǔ fàng cháng huái quē。
平生葵藿情,忍与霜露歇。píng shēng kuí huò qíng,rěn yǔ shuāng lù xiē。
玄冰胶坤轴,非君孰能斡?xuán bīng jiāo kūn zhóu,fēi jūn shú néng wò?
申章匪繁辞,悲愤不可遏。shēn zhāng fěi fán cí,bēi fèn bù kě è。